W ostatnich latach Unia Europejska zwróciła uwagę na pilną potrzebę transformacji społeczno-gospodarczej, która łączy się z walką ze zmianami klimatycznymi i osiągnięciem celów zrównoważonego rozwoju. W tym kontekście narodziła się inicjatywa „Nowy Europejski Bauhaus”, zainicjowana przez Ursulę von der Leyen, która stawia na wykorzystanie sztuki i designu jako kluczowych narzędzi w budowaniu zrównoważonej przyszłości.
Historyczne podwaliny NEB
Nowy Europejski Bauhaus czerpie inspiracje z ruchu artystycznego, który swoje początki ma w niemieckim Weimarze. To tam, w 1919 roku, Walter Gropius założył awangardową uczelnię Bauhaus, w której łączono sztukę ze światem przemysłowym, promując funkcjonalność, prostotę i nowoczesność. Szkoła działała zaledwie do 1933 roku, ale jej idee miały głęboki wpływ na rozwój sztuki, architektury i designu, a sam ruch artystyczny przetrwał do dziś.
Nazwa Bauhaus pochodzi ze staroniemieckiego Bauhütte oznaczającego strzechę budowlaną – organizację zrzeszającą rzemieślników i murarzy w celu realizacji dużych inwestycji budowlanych. Ruch artystyczny Bauhaus skupia się na znoszeniu podziałów między architektem, artystą, rzemieślnikiem. Tworzeniu w taki sposób, aby produkt zawierał w sobie aspekty funkcjonalne, jak i walory estetyczne.
Nowy Europejski Bauhaus, ogłoszony przez Komisję Europejską w 2020 roku, jest współczesnym odpowiednikiem tego ruchu. Jednak zamiast skupiać się tylko na estetyce i funkcjonalności, inicjatywa ta rozszerza swoje cele na obszary zrównoważonego rozwoju, łącząc sztukę i design z ekologią, społecznością i gospodarką.
Idea zamknięta w trzech wartościach
Nowy Europejski Bauhaus to nic innego jak przełożenie celów Europejskiego Zielonego Ładu poprzez stworzenie przestrzeni innowacyjnej i skoncentrowanej na człowieku. Połączenie tych elementów może przyczynić się do stworzenia nowego modelu rozwoju, który uwzględnia aspekty społeczne, ekologiczne, ekonomiczne i jest dostępny dla wszystkich. Fundamentem Nowego Europejskiego Bauhaus są trzy wartościach:
Estetyka: Nowy Europejski Bauhaus kładzie duży nacisk na estetykę, ale w sposób, który współgra z naturą i otoczeniem. Idea polega na tworzeniu piękna, które nie tylko cieszy oko, ale także respektuje środowisko. Ważne, aby nowe projekty dążyły do komfortu wizualnego odbiorcy oraz współgrały z lokalną tożsamością.
Zrównoważony rozwój: Jest centralnym punktem Nowego Europejskiego Bauhaus i dąży do stworzenia społeczeństwa, które osiągnie równowagę między postępem a ochroną środowiska poprzez ograniczenie wykorzystania zasobów naturalnych i zanieczyszczenia środowiska, wdrażania rozwiązań inspirowanych naturą.
Integracja: To promowanie włączenia społecznego poprzez działania, polegające na zwalczaniu nierówności i zapewnieniu szans czynnego udziału w życiu lokalnym, a także na promowaniu poczucia przynależności i solidarności. W wartości tej bierze się pod uwagę zarówno aspekt kulturowy – np. wymiana międzypokoleniowa, jak i gospodarczy np. przystępność cenowa.
Ursula von der Leyen, przewodnicząca Komisji Europejskiej powiedziała: „Jeśli Europejski Zielony Ład ma duszę, to właśnie Nowy Europejski Bauhaus doprowadził do eksplozji kreatywności w całej Unii.”
Natomiast na polskich rządowych stronach poświęconych NEB znaleźć możemy opis, mówiący o tym, że „Nowy Europejski Bauhaus to interdyscyplinarny projekt zapoczątkowany w 2020 roku dzięki Komisji Europejskiej. Jest oparty na trzech wartościach takich jak: piękno, zrównoważenie i wspólnota (beautiful, substainable, together). Jego celem jest wsparcie realizacji Europejskiego Zielonego Ładu poprzez przyspieszenie transformacji różnych sektorów gospodarki, w tym budownictwa, dla poprawy jakości życia – w kierunku wysokiej jakości projektowania dla zrównoważonego rozwoju, w tym dla zmniejszenia emisyjności i wprowadzania gospodarki cyrkularnej.”
NEB wchodzi do miast
Inwestycje związane z Nowym Europejskim Bauhaus już powstają, obejmując różnorodne dziedziny. Przykładem może być projekt architektoniczny, który łączy nowoczesne i ekologiczne rozwiązania z lokalnymi tradycjami budowlanymi, tworząc harmonijne przestrzenie miejskie. Powstałe rozwiązania dzięki swoim walorom estetycznym łatwo wkomponowują się w otoczenie i spełniają wieloletnie cele UE związane ze stworzeniem zrównoważonej i inkluzywnej Europy.
Nowy Europejski Bauhaus, będący ewolucją kultowego ruchu artystycznego z początku XX wieku, przenika teraz głęboko do struktur miejskich, rewolucjonizując przestrzeń i styl życia mieszkańców. Projekty złożone w konkursie New European Bauhaus Prizes, zorganizowanym przez Komisję Europejską doskonale ilustrują, jak ideał Nowego Europejskiego Bauhausu przenosi się z wizji na konkretne projekty w naszych miastach.
Jednym z nich jest pomysł studentki Politechniki Wrocławskiej, która wraz z mężem stworzyła koncepcję, zatytułowaną „Modular Shutter Gardens” (modułowe ogrody zasłonowe). Projekt ten to innowacyjne połączenie biologicznych żaluzji zewnętrznych, systemu docieplenia elewacji oraz pionowej przestrzeni do uprawy roślin, w tym produkcji żywności.
Rozwiązanie nie tylko poprawia izolację termiczną okien, ale również działa jak oczyszczacz powietrza, gwarantując lepszą jakość naturalnej wentylacji, przy jednoczesnym wykorzystaniu materiałów przyjaznych środowisku, nadających się do recyklingu i wielokrotnego użytku.
Innym przedsięwzięciem, które zostało zrealizowane w Szwecji i widać jego efekty jest projekt „Station of being”. Jest to nowoczesny przystanek autobusowy, który zawiera specjalną konstrukcję, wyposażoną w m.in. obrotowe elementy – drewniane kapsuły. Chronią one przed hałasem i wiatrem osób oczekujących na autobus, a także pozwalają na odpoczynek w trudnych warunkach pogodowych regionu. Co więcej, zainstalowany system audio-wizualny powiadamia pasażerów o nadjeżdżającym pojeździe, co pozwala im na umilenie swojego czasu oczekiwania i zrelaksowanie się.
Koncepcja ta skutecznie zachęca mieszkańców do korzystania z transportu miejskiego, co widać w zwiększeniu użycia taboru miejskiego o 40% od momentu realizacji inwestycji. Warto też dodać, że przystanki te zużywają taką samą ilość prądu jak te, które były wcześniej, a niosą za sobą wiele pozytywnych korzyści.
Projekty te zmieniają oblicze miast, przekształcając je w przestrzenie, które nie tylko odpowiadają na współczesne wyzwania związane z ekologią, ale również promują aktywne uczestnictwo społeczności. NEB wchodzi do miast, inspirując mieszkańców do nowych form współpracy, kreatywności i zrównoważonego stylu życia.
Wyzwania i perspektywy
Mimo entuzjazmu wokół Nowego Europejskiego Bauhaus, inicjatywa ta napotyka na wiele wyzwań. Jednym z nich jest konieczność koordynacji między różnymi sektorami, aby zapewnić kompleksowe podejście do zrównoważonego rozwoju. Za kolejne wyzwanie można uznać kwestię finansowania. Wdrożenie ambitnych projektów związanych z Nowym Europejskim Bauhausem będzie wymagało znacznych nakładów finansowych. Wyzwaniem jest znalezienie zrównoważonych źródeł finansowania oraz zapewnienie, aby projekty były dostępne dla różnych regionów i społeczności.
Bez wątpienia działania NEB upowszechniają zrównoważony styl życia, łączą ze sobą design, ekologię, dostępność społeczną i cenową oraz inwestycje. Warto też podkreślić, że koncentrują się przede wszystkim na 4 głównych liniach tematycznych:
- powrót do natury
- odzyskanie poczucia przynależności
- nadanie priorytetu miejscom i osobom, które tego najbardziej potrzebują
- transformacja w stronę długoterminowej wizji, opartej na cyklu życia, odejście od myślenia przemysłowego
Inicjatywa ta może stanowić inspirację dla innych regionów świata, promując ideę, że sztuka i design mają kluczową rolę do odegrania w kształtowaniu lepszej, bardziej zrównoważonej przyszłości. Nowy Europejski Bauhaus może stać się symbolem współpracy między sztuką a nauką, designem a ekologią, tworząc nowe, zrównoważone standardy dla społeczeństwa XXI wieku, środowisko sprzyjające innowacjom, lepsze perspektywy oraz sposób myślenia.
W kolejnych artykułach skupimy się na aspekcie Nowego Europejskiego Bauhausu w ramach perspektywy finansowej 2021-2027, który wyraźnie zyskał na znaczeniu. Jest to widoczne w coraz to większej liczbie konkursów i ich kryteriach oceny. Poruszymy między innymi kwestię jak NEB może wpłynąć na ocenę projektu, z czym dokładnie wiąże się to działanie oraz jak Nowy Europejski Bauhas przekształca wizję zrównoważonej przyszłości w rzeczywistość.
Po więcej informacji o inicjatywie i bieżących działaniach zapraszamy na stronę Unii Europejskiej – New European Bauhaus. I oczywiście polecamy śledzenie naszego bloga, bo to pierwszy, ale nie ostatni artykuł w tej tematyce!
Red. Klaudia Kojs, Łukasz Kalisiak