Za nami półmetek roku 2025, a to oznacza, że końcówka obecnej perspektywy finansowej Unii Europejskiej (2021–2027) zbliża się wielkimi krokami. Trwają już dyskusje, jak będą wyglądać dotacje po 2027 roku. Nowe wyzwania – geopolityczne, klimatyczne i technologiczne – wymuszają zmiany w podejściu do finansowania. UE szykuje się na nowy rozdział, który lepiej odpowie na potrzeby obywateli i regionów.
Nowe priorytety budżetowe UE po 2027 roku: więcej bezpieczeństwa, innowacji i elastyczności
Unia Europejska przygotowuje grunt pod nową perspektywę budżetową (2028–2034), która odpowie na dynamicznie zmieniające się wyzwania świata: od wojny i kryzysów energetycznych, po przyspieszenie transformacji cyfrowej i klimatycznej. Komisja Europejska, Rada UE i Parlament Europejski w centrum nowej polityki i priorytetów wskazują cztery strategiczne obszary:
1. Bezpieczeństwo i obronność
Wojna w Ukrainie i wzrost napięć geopolitycznych zmieniły postrzeganie roli Unii jako gwaranta stabilności. UE planuje:
- zwiększyć finansowanie Europejskiego Funduszu Obronnego,
- wspierać wspólne zakupy sprzętu i amunicji,
- inwestować w infrastrukturę strategiczną (koleje, porty, mosty),
- rozwijać systemy zarządzania kryzysowego i cyberbezpieczeństwa.
2. Konkurencyjność i strategiczna autonomia gospodarcza
Europa chce uniezależnić się w kluczowych sektorach od USA i Chin. Będzie wspierać:
- duże wspólnotowe projekty technologiczne (IPCEI), np. w zakresie półprzewodników, technologii kwantowych, biotechnologii, czystych technologii
- innowacje, przemysł zeroemisyjny poprzez utworzenie Europejskiego Funduszu Suwerenności
- badania, rozwój i zdolności produkcyjne w Europie przy zachowaniu otwartej współpracy z partnerami.
Celem działań UE jest utrzymanie pozycji Europy jako innowacyjnego lidera w zakresie zrównoważonych technologii przyszłości.
3. Transformacja cyfrowa – infrastruktura, kompetencje i bezpieczeństwo danych
Nowoczesna infrastruktura cyfrowa i kompetencje to filary rozwoju:
- rozwój łączności 5G/6G, zwłaszcza na terenach wiejskich,
- wzmacnianie kompetencji cyfrowych obywateli,
- cyfryzacja usług publicznych (e-administracja),
- rozwój AI i systemów opartych na danych zgodnych z RODO.
Transformacja cyfrowa ma nie tylko usprawnić funkcjonowanie gospodarki, ale też zwiększyć inkluzyjność społeczną i transparentność administracji publicznej.
4. Zielona transformacja
Zgodnie z Zielonym Ładem UE podtrzymuje ambitne cele klimatyczne i zamierza wspierać:
- redukcję emisji gazów cieplarnianych i osiągnięcie neutralności klimatycznej do 2050 r.
- inwestycje w OZE, efektywność energetyczną w budynkach, przemyśle, transporcie i
- ochronę bioróżnorodności, renaturyzację obszarów przyrodniczych i zrównoważone rolnictwo
- transformację regionów zależnych od węgla (Sprawiedliwa Transformacja),
- powiązanie inwestycji z reformami rynku pracy, edukacji i podatków ekologicznych.
Polityka spójności po 2027 roku: więcej elastyczności, więcej decyzji lokalnie
Polityka spójności to od lat kluczowe narzędzie inwestycyjne Unii Europejskiej – wspierające wyrównywanie różnic między regionami. Po 2027 roku nie zniknie, ale przejdzie poważną reformę. Kierunek? Większa skuteczność, większa elastyczność i więcej decyzyjności po stronie samorządów.
Główne zmiany:
Spójność dla wszystkich regionów – niezależnie od poziomu rozwoju
Koniec z narracją, że fundusze są tylko dla najbiedniejszych regionów.
Polityka spójności ma odgrywać kluczową rolę w:
- wzmacnianiu konkurencyjności i produktywności regionalnych gospodarek
- wspieraniu transformacji ekologicznej i cyfrowej
- poprawie jakości usług publicznych (np. transport, opieka zdrowotna, edukacja);
- wzmacnianiu odporności lokalnych społeczności na kryzysy (np. klimatyczne, demograficzne, zdrowotne).
Więcej władzy na poziome regionalnym i lokalnym – wzmocnienie zasady partnerstwa oraz subsydiarności. Regiony będą same określać priorytety inwestycyjne, dobierać wskaźniki i zarządzać programami.
W praktyce oznacza to:
- większe uprawnienia dla samorządów,
- uproszczone procedury zatwierdzania projektów regionalnych
- większą autonomię w doborze wskaźników, kryteriów i narzędzi monitoringu
- rozwój terytorialny strategii zintegrowanych (ZIT)
- wzmocnienie roli organizacji pozarządowych i partnerów społecznych w procesie decyzyjnym.
Większa elastyczność reagowania na kryzysy – fundusze mają szybciej reagować na nieprzewidziane sytuacje (jak pandemia czy wojna), dzięki m.in. komponentom kryzysowym i uproszczonym trybom zatwierdzania zmian. UE planuje też wprowadzenie rozwiązań cyfrowych i opartych na danych, które pozwolą w czasie rzeczywistym monitorować skutki działań i reagować tam, gdzie interwencja jest najbardziej potrzebna.
Powiązanie polityki spójności z reformami krajowymi – środki unijne mają być bardziej zsynchronizowane z reformami edukacji, zdrowia, energetyki czy rynku pracy.
Państwa członkowskie będą zobowiązane do lepszego skoordynowania:
- inwestycji współfinansowanych z funduszy UE z Krajowymi Planami Reform,
- programów regionalnych z celami Europejskiego Semestru,
- wydatkowania środków z polityki spójności i funduszy Next Generation UE.
Cel? Długofalowe efekty społeczne i gospodarcze, a nie tylko „projekty dla projektów”.
Reforma spójności to wyzwanie, ale też szansa dla regionów, które potrafią strategicznie planować i szybko działać. W nowym modelu sprawność wdrażania i jakość projektów będą mieć większe znaczenie niż kiedykolwiek wcześniej.
Nowe instrumenty finansowe po 2027 roku
Unia Europejska szykuje się na zmianę podejścia do finansowania rozwoju. W obliczu ogromnych wyzwań finansowych – m.in. transformacji energetyczno-klimatycznej, cyfryzacji, migracji i obronności dotychczasowy model, oparty głównie na grantach, ma ustąpić miejsca nowym, bardziej elastycznym instrumentom finansowania. Cel: zwiększenie zdolności inwestycyjnych bez nadmiernego obciążania budżetów krajowych.
Kredyty przyrodnicze – pieniądz za ochronę środowiska
Nowy mechanizm UE premiujący działania proekologiczne. Za projekty takie jak zalesianie, renaturyzacja mokradeł czy ochrona siedlisk będzie można otrzymać „kredyty”, które następnie trafią na rynek – do firm chcących zrekompensować swój wpływ na środowisko. Rynek będzie regulowany i certyfikowany przez Komisję Europejską. Mechanizm ten łączy podejście rynkowe z celami klimatyczno-przyrodniczymi UE i ma szansę stać się źródłem alternatywnego finansowania dla terenów wiejskich i leśnych, wzmacniają ich rolę w ochronie klimatu. To szansa na dodatkowe finansowanie m.in. dla rolników i samorządów. Dla przykładu Holandia i Francja prowadzą już pilotażowe projekty kredytów bioróżnorodności, np. renaturyzacja łąk i stawów w zamian za certyfikaty środowiskowe dla przemysłu.
Wspólny dług UE – strategiczne inwestycje oparte na solidarności
Sukces funduszy Next Generation EU pokazał, że wspólne zadłużanie może zasilać strategiczne inwestycje. Po 2027 roku UE rozważa stały mechanizm emisji obligacji, np. na potrzeby transformacji energetycznej czy infrastruktury cyfrowej. Spłata długu byłaby powiązana z nowymi dochodami własnymi UE (np. podatki cyfrowe, opłaty węglowe), a euro zyskałoby dodatkową pozycję jako waluta inwestycyjna. Według analiz Komisji i Europejskiego Trybunału Obrachunkowego, koszt emisji wspólnego długu jest konkurencyjny względem rynków krajowych, a inwestorzy postrzegają obligacje UE jako bezpieczne aktywa o wysokiej wiarygodności kredytowej. Do końca 2026 roku UE planuje wyemitować ponad 800 mld euro obligacji w ramach NGEU. Po 2028 roku rozpocznie się ich systematyczna spłata, co będzie jednym z największych wyzwań budżetowych kolejnej perspektywy.
Kapitał prywatny jako siła napędowa
Unia chce, by każdy dotowany projekt miał komponent prywatnego współfinansowania, szczególnie w sektorach:
- czystych technologii,
- startup’ów deep tech i AI,
- renowacji budynków i OZE,
- rozwiązań smart cities i e-mobilności.
W planach:
- rozszerzenie gwarancji (np. InvestEU),
- nowe fundusze equity i quasi-equity,
- wsparcie dla startupów deep tech i AI,
- inwestycje w OZE, e-mobilność i smart cities,
- tworzenie paneuropejskich platform inwestycyjnych.
To zmienia logikę dotacji: UE nie będzie już tylko „dawcą grantów”, ale architektem nowoczesnego, hybrydowego ekosystemu inwestycyjnego.
Wnioski i nowa wizja
Bardziej zintegrowany i strategiczny model finansowania, odpowiadać ma na zmieniające się realia społeczne, gospodarcze i środowiskowe. Analiza trzech kluczowych obszarów wskazuje na klika fundamentalnych kierunków, które ukształtują przyszłe fundusze UE:
- odejście od „jednowymiarowego” wspierania rozwoju – ku inwestycjom w odporność, bezpieczeństwo i innowacje
Przyszłe finansowanie unijne nie będzie już wyłącznie narzędziem wspierania rozwoju infrastrukturalnego czy nadrabiania zaległości rozwojowych. Dominującą rolę przejmą cele geostrategiczne – takie jak bezpieczeństwo militarne i energetyczne, suwerenność technologiczna, odporność na kryzysy klimatyczne oraz przyspieszenie zielonej i cyfrowej transformacji.
„Fundusze będą coraz mocniej powiązane z europejskimi projektami o znaczeniu ponadnarodowym – od produkcji chipów i technologii kwantowych po zielony wodór, cyberobronę i zarządzanie danymi. Dla beneficjentów, państw, regionów i firm – oznacza to konieczność lepszego dopasowania projektów do strategicznych celów UE”
podkreśla Łukasz Pachel, Manager ds. Projektów Inwestycyjnych i B+R, LPW Grupa.
- wzrost znaczenia poziomu regionalnego i lokalnego – decentralizacja jako warunek skuteczności
Polityka spójności nie zostanie zmarginalizowana, lecz zostanie gruntownie zreformowana. Zamiast sztywnych ram centralnych, UE będzie dążyć do wzmocnienia roli regionów i miast w planowaniu i realizacji inwestycji. Przyszłe fundusze będą oparte na zasadach:
- większej autonomii programowej dla władz lokalnych,
- elastycznych instrumentach dostosowanych do konkretnych terytoriów,
- partnerstwie międzysektorowym i otwartym planowaniu,
- lepszej koordynacji z reformami strukturalnymi.
„W konsekwencji, sukces wykorzystania funduszy będzie zależał w większym stopniu od zdolności instytucjonalnej i strategicznej regionów, niż od prostego spełniania formalnych kryteriów”
dodaje ekspert Łukasz Pachel.
- nowe instrumenty finansowe – większa rola rynku i kapitału prywatnego
Wobec ograniczeń klasycznej dotacji, Unia Europejska coraz częściej sięga po innowacyjne formy finansowania i zmierza w kierunku hybrydowego modelu finansowania, łączącego wsparcie publiczne z aktywizacją sektora prywatnego i podejściem rynkowym.
To oznacza dla beneficjentów konieczność rozwijania umiejętności inwestycyjnych, zarządzania ryzykiem oraz budowania partnerstw publiczno-prywatnych (PPP).
Podsumowanie – nadchodzi nowy model funduszy UE
Po 2027 roku fundusze unijne będą:
- mniej biurokratyczne, bardziej elastyczne,
- powiązane z celami strategicznymi UE (bezpieczeństwo, innowacje, odporność),
- bliżej regionów i obywateli – z większą rolą samorządów i partnerstw lokalnych,
- współfinansowane przez sektor prywatny – wymagające lepszych strategii, większych kompetencji i nowego podejścia.
To koniec ery „łatwych pieniędzy na infrastrukturę” i początek etapu, w którym liczy się jakość projektów, zdolność wdrożeniowa i długofalowe efekty. Kto nie dostosuje się do nowej logiki – zostanie w tyle.
Beneficjenci powinni już dzisiaj przygotowywać się do zmiany – zarówno pod względem strategicznym, jak i operacyjnym – by być gotowym na wejście w nową, bardziej złożoną, ale i bardziej ambitną politykę finansowania rozwoju w Unii Europejskiej.
Planujesz rozwój swojej organizacji? Sprawdź aktualne i nachodzące w obecnej perspektywie finansowej.
Skorzystaj z doświadczenia ekspertów LPW Grupa, którzy „o dotacjach wiedzą wszystko”
Skuteczne pozyskanie środków z UE wymaga profesjonalnie przygotowanej dokumentacji aplikacyjnej, doświadczenia w ocenie formalnej i merytorycznej oraz znajomości przepisów i wymagań instytucji finansujących.